Tên di sản : Khu Di tích thắng cảnh: Chùa Ti��n, Hồ Đồng Vụa, động Phủ Thông
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di sản :
Danh lam thắng cảnh
Sô quyết định : 39/2002/QĐ – BVHTT
Giới thiệu
Khu thắng cảnh Chùa Tiên (tức Chùa Mậu Nam): Trải qua những biến cố lịch sử, thời gian, rất tiếc là ngôi Chùa cổ mà Lê Thánh Tông đã đến và vịnh thơ không còn nữa. Nhưng cảnh trí tự nhiên vẫn còn nguyên những sắc hình thơ mộng và những vần thơ vịnh cảnh của Ông cứ rung ngân ở nơi đất Chùa này. Về quy mô, kiến trúc: bao gồm 7 mẫu đất, ngôi chùa được kiến trúc mô phỏng theo kiểu kiến trúc của các ngôi chùa thời Nguyễn. Đây là cấu trúc chuôi vồ gồm tiền đường và hậu cung. Cả tiền đường và hậu cung đều được cuốn vòm, có 3 lớp mái (hai mái trước và một mái sau). Chùa quay mặt về hướng Đông Nam, trước chùa là sân chùa rồi đến nhà bia nhỏ, mái xây liền đỉnh bia, tiếp đến là vườn cảnh và hồ bán nguyệt thả sen quanh năm. Lát liền chùa là Phủ Mẫu. Chùa Tiên dựa sát núi nhà Bè, sau chùa (chỉ cách 20m là đến Hồ Đồng Vụa). Trên đỉnh núi nhà Bè có một bàn đá thiên tạo mà nhân gian gọi là bàn cờ Tiên. Đứng trên đỉnh nhà Bà để ngắm cảnh chùa, cảnh núi, cảnh hồ, cảnh làng mạc.
Hồ Đồng Vụa: Ở liền sát phía sau Chùa (chỉ cách chùa có 20m). Đây là hồ thiên tạo được hình thành sau kết quả vận động địa lý - biển Thần Phù lùi xa từ hàng ngàn năm nay. Diện tích hồ rộng đến chục ha, ôm bọc 3 mặt hồ (Đông - Bắc - Tây) là hệ thống núi Vạn Sơn thuộc hệ thống núi Tam Điệp. Ở trên mặt hồ nhô lên ngọn núi nhỏ hình thù rất đẹp. Hầu hết các núi đá xung quanh hồ vẫn còn nguyên vẹn. Hồ Đồng Vụa có chỗ dài nhất đến 1km và rộng nhất đến vài trăm mét.
Động Phủ Thông: Cách chùa Tiên về phía Tây Nam chỉ có 250m. Đây là một hang động tiên tạo trong lòng một núi đá đứng độc lập ở ngay trong khu vườn đào xưa. Động này có vòm cửa rộng đến 5,6m và cao 3,5m. Ở bên trong rộng bằng mấy gian nhà, có 1 số ngách đi xung quanh. Đỉnh động có một cửa thông lên trời, ánh sáng lọt xuống làm hang vẫn sáng. Trong lòng động được dân biến thành nơi thờ Mẫu Thượng Ngàn từ xưa đến giờ. Hiện nay, Động Phủ Thông vẫn là điểm thắng cảnh thuận lợi cho du khách dừng chân.
Có thể nói, thắng cảnh Chùa Tiên - Hồ Đồng Vụa - Động Phủ Thông là cụm di tích thắng cảnh không thể tách rời nhau trong khung cảnh thiên nhiên, huyền thoại đầy kỳ thú. Cả 3 điểm thắng cảnh này đều nằm trong phạm vi vùng đào Tiên truyền thuyết.
Các hiện vật trong di tích:
Ở chùa Tiên: Phật điện có 5 lớp thờ: Lớp 1 gồm 3 pho tam thế, lớp 2 gồm tượng di đà tam tôn ngồi giữa, đứng bên trái là tượng quan âm (thế đứng), đứng bên phải là Đại thế chí. Lớp 3 gồm 3 pho tượng, lớp 4 cũng gồm 3 pho tượng, lớp 5 có Di Lặc ngồi giữa, hai bên là Đức Chúa. Tất cả có 15 pho tượng.
Ở nhà thờ Mẫu (Phủ mẫu): Gồm tượng Đức Thánh Trần, tượng Đức Thánh Mẫu, tượng Tứ Vị Thánh Nương, các bài vị, ngai thờ bằng gỗ. Các hiện vật khác bao gồm 1 hộp đựng đạo sắc, 6 cây đèn gỗ, 1 lư đồng, 10 đài nữa gỗ, 1 giá nương, 4 mân bồng gỗ.
Động Phủ Thông: Nói chung hiện vật chủ yếu là các bát hương và tượng Mẫu Thượng Ngàn.